AKSİYON DÜŞMANI
Görsel: Freepik
Bazı romanların bizi içine çekememesinin klasik sebeplerinden birisi aksiyonu baltalayan uygulamalardır. (Aksiyondan kasıt büyük patlamalar, araba kazaları vs. değil, zaman ve mekan içinde gerçekleştiğine şahit olduğumuz hareketlerdir.) Paragraflar boyu, hatta sayfalarca süren anlatılar, tasvirler, monologlar, düşünceler metni yavaşlatır. Zaman durur. Tuzağına en çok düştüklerimizden biriyse geçmiş zamanın hikâyesi.
Tehlikeli bir fiil kullanımı.
Aslında yazarken ve okurken bir melodi yaratıyor gibi. Ama dikkat ederseniz okuru anda yaşanan aksiyondan koparıyorsunuz. Adı üstünde: hikâye anlatıyorsunuz. Statik bir hâl. Örneğin:
- Son bir ayda çok fazla seyahat etmiş, evden çok uzak kalmıştı. Onu bu kadar sevdiğini daha önce hiç fark etmemişti.
- Hakan karısının neden hep bu çimen rengi eteği giydiğini merak etmişti. Daha önce kibarca çok sormuş ama cevap alamamıştı. Şimdi üzerine gidip gerçeği öğrenmekten başka çaresi kalmamıştı. (Çok gördüğümüz örnekler değil mi? Hareket nerede? Yok!)
Oklahoma Üniversitesi’nin profesyonel yazma programlarında hocalık yapan büyük usta Dwight V. Swain (1915–1992) bakın ne diyor:
“Hiç kimse geçmişte olan bir şeyi değiştiremez. Hikâye zamanını bunun üzerinden ziyan etmek, en hafif şekliyle okuru irite eder. Okur mevcut anda bir hareket ister. Geleceğe yönelik sonuçları olacak olaylar, kendi kaderlerine şekil vermeye çalışan karakterler görmeyi ister. Eğer bu ileriye dönük hareketi hissetmezse kitabı bırakması işten bile değil.”
Kurnazlık olaraksa “geçmişi şimdiye yaklaştırmayı” öneriyor Swain. Yani bizim dilimizde geçmiş zamanın hikâyesi yerine geçmiş zamanı kullanmayı. Örneğimizi basitçe şimdiye yaklaştırmaya çalışalım:
Hakan karısına baktı. Yine üzerinde şu taze çimen rengi etek vardı. “Yeter artık! Söyle bana. Neden iki günde bir aynı renk eteği giyiyorsun?” diye sordu. (Yeşil yerine çimen rengi yazdığıma da dikkati çekmek isterim. “Yeşil” soyuttur ama “çimen rengi etek” okurun görsel imgeyi kolayca zihninde canlandırmasını sağlar.)
Hikâyelerinizde ya da romanlarınızda zamanı şimdiye yaklaştırmanız aksiyonun devamını sağlamak açısından bir avantaj olacaktır. -mişti kullandığınız fiilleri azaltıp metninizin nasıl da hareketlendiğine bir bakın.
